GAZETELER T▄KET▌C▌ HAKLARINI NASIL ▌HLAL ED▌YOR?

Geτen ay hemen hemen bⁿtⁿn bilgisayar dergileri s÷z birli≡i etmi■τesine gazetelerin verdi≡i bilgisayarlar² konu etmi■ler ve τe■itli ele■tiriler getirmi■lerdi. Ben de geτen ay hem Info sayfalar²nda okurlar²m²z² bu konuda bilgilendirmeye, hem de bu k÷■ede gazeteleri aldat²c² reklamlar² konusunda uyarmaya τal²■m²■t²m. Bu sⁿre zarf²nda okurlar²m²z²n konuya ilgisi eksilmedi. Hatta bu kampanyalara kat²l²p ilk taksidini ÷deyenler bile hala ÷neri getirmemizi, bir fikir vermemizi istiyorlar. ▌■in teknik ve mali y÷nⁿ aτ²s²ndan geτen ay s÷ylediklerime ekleyecek pek fazla s÷zⁿm yok. Ancak IDGÆye ba≡l² olarak τ²kan haftal²k gazetemiz Computer World TⁿrkiyeÆde, Avukat R²za ▐ekerciÆnin hem bir hukuk uzman² hem de bilgisayar sekt÷rⁿne emek vermi■ bir ki■i olarak kaleme ald²≡² bir yaz²y² okuyunca i■in hukuki boyutunun ne kadar ciddi olabilece≡ini farkettim. Av. R²za ▐ekerciÆnin haks²z rekabet ve anti-tr÷st yasalar²n²n ihlali konusunda yazd²klar² τok ilginτ. Ancak bunlar daha τok sekt÷rdeki firmalar² ilgilendirecektir. Yaz²s²n²n ikinci b÷lⁿmⁿnde yapt²≡² aτ²klamalar ise tⁿketici olarak hepimizi ilgilendiriyor. Bu yⁿzden burada s÷z konusu yaz²dan al²nt²lar yaparak, gazetelerin kampanyalar²na ba■vuran PC World okurlar²na haklar²n² ve hukuki gereklilikleri hat²rlatmay² gerekli g÷rⁿyorum.

Kampanyal² Sat²■lar

Say²n ▐ekerci, gazetelerin bilgisayar kampanyalar² ile Rekabetin Korunmas² Hakk²ndaki Kanununu ve Anti-Tr÷st hⁿkⁿmlerini ihlal ettiklerini aτ²klad²ktan sonra, bak²n kampanyal² sat²■lar hakk²nda neler s÷ylⁿyor: "Genel olarak kampanyalar, Sanayi ve Ticaret Bakanl²≡²Æn²n iki tebli≡ine tabidir. Bunlardan biri Taksitli, Kampanyal² ve Kap²dan sat²■lar Hakk²ndaki Uygulama Esas²na Dair Tebli≡Ædir. Bu tebli≡in ÷nemli hⁿkⁿmleri ilan zorunlulu≡u; ÷n ÷demede % 40 s²n²r²; s÷zle■me zorunlulu≡u; sabit fiyat; sat²c², bayi, acenta, temsilci, imalatτ²-ⁿretici ve ithalatτ²n²n mⁿteselsil sorumlulu≡udur.

Bizce mⁿ■teriyle s÷zle■me yapmadan her ne ad alt²nda olursa olsun para toplamak, s÷zle■me yapmay² zorunlu k²lan tebli≡ hⁿkmⁿnⁿn ihlalidir. Banka tⁿketici kredisiyle yap²lan kampanyalarda bu s÷zle■me, mⁿ■teri senetleri imzalad²≡² anda imzalanmaktad²r. Mⁿ■teri ise senetleri s÷zle■me ile birlikte teslim etmektedir. Tebli≡in arad²≡² da budur. Kampanyal² sat²■ olarak nitelendirilmeyen, ancak mal²n sonradan teslimi ko■uluyla yap²lan her tⁿrlⁿ sat²■lar da tebli≡ gere≡i kampanyal² sat²■ hⁿkⁿmlerine tabi oldu≡undan, yukar²daki ■artlar hepsine uygulanacakt²r. S÷zle■mede bulunmas² gereken hⁿkⁿmlerin yap²lacak ilanlarda aτ²kτa g÷sterilmesi zorunludur. S÷zle■mede taraflar²n ad ve adresleri, s÷zle■me tarihi, mal²n pe■in sat²■ fiyat², mal²n (kampanyadaki) sat²■ fiyat², faiz miktar², faizin hesapland²≡² y²ll²k oran ve varsa gecikme faizi oran², ÷n ÷deme tutar², taksit ÷deme tarih ve tutarlar²n² g÷sterir ÷deme plan², mal²n teslim tarihi ve ■ekli, kampanya biti■ tarihi bulunmal²d²r.

Tebli≡, s÷zle■mede aksi ÷ng÷rⁿlmedikτe mal²n sat²■ tutar²n²n yⁿzde 40Ʋn² a■an ÷n ÷deme istenemeyece≡ini de hⁿkⁿm alt²na alm²■t²r. Bizce s÷zle■me, bu hⁿkmⁿn i■lerlik kazanmas² iτin para toplanmadan ÷nce imzalanmal²d²r; aksi taktirde yⁿzde 40 s²n²r²n²n ve s÷zle■meye yap²lan atf²n anlam² kalmazd². Tebli≡ ayr²ca, dⁿzenlenecek kampanyalar²n bu tebli≡ uyar²nca yap²ld²≡²n²n ilan edilmesini de ■art ko■mu■tur. Hakimin ara■t²raca≡² en ÷nemli konulardan biri de, bu duyurunun usulⁿnce yap²l²p yap²lmad²≡² olmal²d²r. Yap²lan her duyurunun tebli≡ hⁿkⁿmlerine uygun olmad²≡²n² da belirtelim."

Burada araya girip, Av. R²za ▐ekerciÆnin aτ²klamalar² ²■²≡²nda sizlere ■u sorular² soral²m: Gazetelerin kampanyalar²na kat²l²rken bir s÷zle■me imzalad²n²z m²? Alaca≡²n²z bilgisayar²n en fazla %40Ʋn² ÷dedi≡inizde bilgisayar elinize geτmi■ olacak m²? Size ÷nerilen ÷deme y÷ntemi sabit fiyat iτeriyor mu? Faiz miktar² belli mi? Gazetelerin kampanya ilanlar² yukar²da bahsedilen tebli≡ hⁿkⁿmlerine uygun mu? Bⁿtⁿn bu sorular²n birine bile kimsenin "Evet" diyebilece≡ini sanm²yoruz. Demek ki ortada tⁿketici haklar²n²n bariz ■ekilde ihlali var.

Promosyon Kampanyalar²

Tabii gazeteler her ne kadar tⁿketiciden para toplarlarsa toplas²nlar, "Biz bu tebli≡e tabi de≡iliz, bizimkisi promosyon kampanyas²" diye ²srar edebilirler. ▌■te yukar²da s÷zⁿ edilen tebli≡lerin ikincisi burada devreye giriyor: "Di≡er ÷nemli tebli≡ Yaz²l² Bas²n Kurulu■lar² Taraf²ndan Dⁿzenlenen Promosyon Kampanyalar² ile ilgili tebli≡dir. Bu tebli≡in en ÷nemli hⁿkmⁿ, da≡²t²m ■irketinin kefaleti ve mⁿteselsil sorumlulu≡udur. Da≡²t²m ■irketi ile promosyonu dⁿzenleyen yaz²l² bas²n kurulu■u aras²ndaki mⁿ■terek ve mⁿteselsil kefalet s÷zle■mesi imza tarihinden itibaren yedi gⁿn iτinde promosyonu dⁿzenleyen yaz²l² bas²n kurulu■unca Bakanl²≡a ibraz edilmelidir. Bunun yan²nda da≡²t²m ■irketinin en az gⁿnlⁿk 1 milyon adet yay²n da≡²t²m²n² gerτekle■tirmesi, bu say²ya ula■am²yorsa, kampanyan²n ba■lang²c²ndan itibaren bir ay iτinde, son bir ayl²k d÷nemdeki ortalama gⁿnlⁿk tiraj² ile promosyon ⁿrⁿnⁿnⁿn ilan edilen sat²■ bedelinin τarp²m² tutar²ndaki menkul k²ymetlerden olu■an TEM▌NATI bankaya Bakanl²k ad²na bloke etmesi ■art ko■ulmu■tur. Bas²n kurulu■u, bu τapta bir da≡²t²m ■irketinin kefaletini alamam²■sa bu teminat² kendisi yat²racakt²r. Bakanl²k, ⁿrⁿnlerin teslim tarihinden 30 gⁿn sonra blokeyi τ÷zecektir. Ancak tⁿketicinin Bakanl²≡a ■ikayet etmesi durumunda, ■ikayet giderilene kadar bloke τ÷zⁿlmeyecektir.

Tebli≡ kampanyay² dⁿzenleyeni, promosyon da≡²t²m kampanyas²n²n hangi ⁿrⁿnleri kapsad²≡²n², bunlar²n men■ei ile hangi ■artlarda hak sahiplerine verilece≡ini, ⁿrⁿnlerin cinsi, markas², adedi, standart ÷lτⁿleri, parτa adedi ile orijinal markas² ve imalatτ²/imalatτ²yla akdedilen s÷zle■medeki teknik ÷zelliklerini, men■e ⁿlkeden, yoksa TSEÆden al²nan standard²na uygunluk belgesinin asl²n² kamuoyuna duyurmakla yⁿkⁿmlⁿ tutmaktad²r.

Bakanl²k her iki tebli≡in de uygulanmas²n² kontrol etmeye yetkilidir. Bu tebli≡lerin ihlali, rakipler aras²nda da cari olan yasal dⁿzenlemelerin ihlalini haks²z rekabet olarak dⁿzenleyen TTK hⁿkmⁿ gere≡ince haks²z rekabet davas²na konu olabilir.

Bizce her iki tebli≡in bir arada uygulanabilmesi, ■artlar² τeli■medi≡i ÷lτⁿde, mⁿmkⁿndⁿr. Gerτi tebli≡leri yay²nlayan Bakanl²k oldu≡una g÷re ÷ncelikle bakanl²≡²n yorum ve uygulamas²na riayet edilecektir. Ancak Bakanl²k, kendi tebli≡ini kendi uygulamas² ile aτ²kτa τi≡niyorsa, bu durumda idari dava yoluna da ba■vurulabilir. Ama ■uras² aτ²k ki, hangi kurulu■ taraf²ndan dⁿzenlenirse dⁿzenlensin, hangi tⁿr olursa olsun, kampanyal²/promosyonlu sat²■lar, ■u anki mevzuat τerτevesinde mutlaka bu iki tebli≡den birine tabi olacakt²r."

G÷rⁿldⁿ≡ⁿ gibi gⁿnlⁿk sat²■² 600 bin civar²nda olan bir gazete, birinci de≡il de ikinci tebli≡e bel ba≡l²yorsa, 1600 dolarl²k bilgisayar kampanyas² iτin ■imdiye kadar yakla■²k 70 trilyon TL teminat yat²rmal²yd². B÷yle bir paran²n yat²r²lmad²≡²n² hepimiz biliyoruz. ╓yle olsayd², verilecek bilgisayarlar²n kalitesi, zaman²nda ve sa≡l²kl² teslim edilip edilmeyecekleri ile ilgili ■ⁿpheler ortadan kalkard². ╟ⁿnkⁿ teslimat tarihinde bilgisayar²n² alamayan veya ald²≡² bilgisayarlarda eksiklik veya kusur bulunan tⁿketiciler de teminat²n bloke edilmesini isteyebilirlerdi.

Peki neler yap²labilir? Bu kadar yasa ihlalinden sonra bir ■ey s÷ylemek zor. Bilgisayarlar garanti belgesi ile teslim edilecek olabilir, ama ■imdilik elinizde ne bir s÷zle■me, ne de bir fatura var. Bu durumda, kampanyalara kat²lanlar²n ÷ncelikle gazeteleri aray²p bilgi istemeleri gerekiyor. Kampanya sⁿrerken d÷viz kurlar²nda beklenmeyen bir art²■ olursa ku■kusuz tⁿketicilerin sesi daha τok yⁿkselecek. Teslim tarihinde ise umar²z gazetelerin anla■t²klar² bilgisayar firmalar², ma≡azalar²ndaki bilgisayarlara g÷sterdikleri ÷zeni, bu kampanyalara verecekleri bilgisayarlara da g÷sterirler. Aksi taktirde sekiz on ay sonra bⁿyⁿk tart²■malar²n ya■and²≡²n², haklar² ihlal edilen tⁿketicilerin ⁿst ⁿste dava aτt²klar²n² g÷rⁿrsek ■a■²rmayal²m.

▌leti■im iτin: Volkan Ersoy versoy@pcworld.com.tr